Rząd przyjął tzw. pakiet wierzycielski – ustawę, która daje firmom narzędzia do lepszego badania wiarygodności płatniczej kontrahentów, pozwoli szybciej odzyskiwać długi oraz ułatwi przeciwdziałanie powstawaniu zatorów płatniczych. To kolejna odsłona ułatwień z pakietu #100zmianDlaFirm.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności nowelizuje 10 aktów prawnych, m.in. Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i ustawę o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, na podstawie której działają biura informacji gospodarczej.

– Zidentyfikowaliśmy kilka obszarów, które wymagają zmian w prawie. Chodzi m.in. o brak możliwości uzyskania kompleksowych danych o problemach płatniczych potencjalnych kontrahentów czy długotrwałe dochodzenie roszczeń przed sądami. Zaproponowane przez nas rozwiązania wychodzą naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców – powiedział wicepremier, Minister Rozwoju i Finansów Mateusz Morawiecki.

Pełna informacja o wiarygodności płatniczej

Powstanie Rejestr Należności Publicznoprawnych (RNP), w którym znajdą się informacje o zaległościach firm i osób fizycznych wobec Skarbu Państwa i samorządów, np. o niezapłaconych podatkach, karach administracyjnych czy grzywnach, których suma wynosi co najmniej 5 tys. zł. Chodzi o należności, które zostały prawomocnie stwierdzone – na podstawie wyroku sądu administracyjnego albo ostatecznej i niezaskarżonej do sądu decyzji. Dłużnicy będą informowani pisemnie, z 30-dniowym wyprzedzeniem, o zamiarze umieszczenia ich długów w rejestrze. Będą również mogli zakwestionować wpis w RNP za pomocą sprzeciwu. Informacje o konkretnym podmiocie będzie można sprawdzić bezpłatnie rejestrując się na portalu podatkowym. Uzyskanie danych o osobie fizycznej będzie wymagało jej zgody. Nie będzie ona konieczna w przypadku firm.

Nowelizacja usprawni również działanie biur informacji gospodarczej (BIG). Obecnie zakres informacji, jakie można uzyskać w BIG-u, jest ograniczony. Biura prowadzą rejestry obejmujące wyłącznie zobowiązania cywilnoprawne. I to tylko takie, o których informacje przekażą sami wierzyciele. Po zmianie przepisów BIG-i będą przekazywać między sobą informacje o dłużnikach. Będą mogły też korzystać z RNP oraz z Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości, w którym planowane jest gromadzenie m.in. danych o bezskutecznych egzekucjach wobec dłużników. W praktyce oznacza to, że na podstawie wniosku, złożonego w jednym BIG-u, klient będzie mógł uzyskać pełną informację o dłużniku obejmującą dane z rejestrów wszystkich pięciu działających na rynku biur oraz z wszystkich rejestrów publicznych, w których gromadzone są dane o dłużnikach.

– Odpowiadając na postulaty przedsiębiorców dajemy im nowe instrumenty, które pozwolą lepiej ocenić wiarygodność płatniczą potencjalnego kontrahenta. Mają one pomóc zwłaszcza mniejszym firmom, które często nie mogą pozwolić sobie na dodatkowe zabezpieczenia czy usługi. Dla nich nierzetelność kontrahenta może mieć rujnące wręcz skutki – podkreślił wiceminister Haładyj.

BIG-i zyskają także możliwość tworzenia, w oparciu o posiadane informacje, tzw. modeli predykcyjnych, czyli analiz możliwych przyszłych zachowań płatniczych przedsiębiorcy.

Ustawa zawiera jednocześnie przepisy, które będą gwarantować odpowiednią ochronę dłużnikom, np. możliwość wniesienia sprzeciwu wobec wpisu w bazie BIG-u oraz obowiązek podawania informacji, że dłużnik uznaje roszczenie wpisane do rejestru BIG za przedawnione. Nie tylko zwiększy to ochronę słusznych praw dłużników, ale również poprawi wiarygodność i aktualność rejestrów.

Szybsze i bardziej dostępne postępowania grupowe

Pakiet wierzycielski zawiera również rozwiązania, które skrócą czas trwania postępowań grupowych. Stanie się tak dzięki zmianom dotyczącym pierwszych, formalnych etapów postępowania. Dzięki nim sąd powinien w ciągu kilku a nie – jak ma to często miejsce obecnie – kilkunastu miesięcy zająć się meritum sprawy. Zwiększy się także zakres spraw rozstrzyganych w postępowaniu grupowym. Możliwe będzie dochodzenie w tym trybie przez przedsiębiorców roszczeń, które wynikają z umów lub z bezpodstawnego wzbogacenia. W postępowaniu grupowym będzie można też ustalić odpowiedzialność za uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (w wyniku np. katastrofy budowlanej czy komunikacyjnej).

Przejrzyste reguły odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy w procesie budowalnym

Obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego, które ustanawiają solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawców za wynagrodzenie należne podwykonawcy, są przyczyną licznych sporów sądowych. Stosowanie tych przepisów sprawia wiele praktycznych problemów, a orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest jednolite. Zmienione zasady są precyzyjne i wyważają interesy wszystkich stron – inwestorów, wykonawców i podwykonawców.

Nowelizacja umożliwia podwykonawcy samodzielne zgłoszenie swoich robót do czasu przystąpienia do ich wykonywania, wprowadza wymóg dokonywania zgłoszenia podwykonawcy i sprzeciwu inwestora w formie pisemnej pod rygorem nieważności, a także przewiduje, że inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia za roboty faktycznie wykonane przez podwykonawcę, do wysokości wynagrodzenia należnego za te roboty wykonawcy.

Ugody w sporach z podmiotami publicznymi

Podmioty dysponujące środkami publicznymi (np. urzędy, szpitale, szkoły), obawiając się zarzutów naruszenia dyscypliny finansów publicznych, zazwyczaj unikają zawierania ugód w sprawach o należności cywilnoprawne (np. w sporach z przedsiębiorcami). Dzieje się tak nawet wtedy, gdy przewidywany wynik lub koszty postępowania sądowego są mniej korzystne niż ugoda. Nowelizacja określa przesłanki uzasadniające zawarcie ugody. Podmioty publiczne będą więc mogły ocenić, czy racjonalne jest zakończenie sporu ugodą czy raczej skorzystanie z drogi sądowej. Jest to kolejne rozwiązanie upowszechniające polubowne metody rozwiązywania sporów.

Więcej spraw w postępowaniu uproszczonym

Więcej sporów o zapłatę niewielkich kwot będzie rozpatrywanych w trybie uproszczonym, który jest szybszy i tańszy. Nowelizacja podnosi górny limit wartości sporu dla takiego postępowania z 10 do 20 tys. zł. Próg ten nie był zmieniany od 2005 r. Rozwiązanie to będzie szczególnie korzystne dla małych i średnich firm oraz pozwoli odciążyć sądy powszechne.

Większość nowych regulacji ma wejść w życie 1 czerwca 2017 r. Wejście w życie przepisów dotyczących Rejestru Należności Publicznoprawnych jest planowane, co do zasady, od 1 stycznia 2018 r., a zmian dotyczących działania biur informacji gospodarczych – od 1 czerwca 2018 r.

(MKO)