Groteska w odlewni stali, państwo na podsłuchu, Węgrzy z bronią w ręku. Poznaj trzy najciekawsze wydarzenia Międzynarodowego Przeglądu Filmowego „Świat bez wolności”, który rozpoczyna się 3 czerwca 2016 r. we Wrocławiu. Przegląd organizuje Instytut Pamięci Narodowej. Wstęp wolny.

W programie Międzynarodowego Przeglądu Filmowego „Świat bez wolności” znalazło się 13 filmów, które łączy wspólny wątek – człowiek i jego marzenia o wolności w nieludzkich systemach, dyktaturach i totalitaryzmach. Projekcjom towarzyszą spotkania i dyskusje. Organizatorzy przeglądu zaprosili do Wrocławia reżyserów, dawnych opozycjonistów, obecnych aktywistów na rzecz demokracji, podróżników, dziennikarzy i historyków. Przedstawiamy trzy najciekawsze wydarzenia przeglądu.

Państwo na podsłuchu

5 czerwca gościem specjalnym przeglądu będzie Wolfgang Templin, jeden z najważniejszych opozycjonistów z czasów NRD, utrzymujący od lat 70. kontakty z demokratyczną opozycją w Polsce i dobrze mówiący po polsku.

– To człowiek, który na własnej skórze doświadczył mechanizmów działania Stasi, najpierw jako tajny współpracownik, a po zdystansowaniu się od komunizmu i podjęciu działań opozycyjnych, jako osoba inwigilowana i prześladowana. Enerdowski aparat inwigilacji i represji był niewiarygodnie rozbudowany, bardzo brutalny i skuteczny. Mało kto wie o nim tyle co Templin – mówi dr Robert Żurek, ekspert w dziedzinie stosunków polsko-niemieckich po 1945 roku, który będzie moderował dyskusję.

W spotkaniu udział weźmie również dr Ewa Fiuk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalistka od kina niemieckiego oraz prof. dr Krzysztof Ruchniewicz, dyrektor wrocławskiego Centrum im. W. Brandta, jeden z najwybitniejszych niemcoznawców w Polsce. Po spotkaniu odbędzie się projekcja filmu „Życia na podsłuchu” (reż. Florian Henckel von Donnersmarck), który otrzymał Oscara za 2006 r. w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny. Przedstawia pracę jednego z agentów Stasi i realia tamtego okresu. Wcześniej tego dnia będzie można obejrzeć film „Labirynt kłamstw” (reż. Giulio Ricciarelli), który był nominowany do Oscara. Opowiada o RFN lat 50. i łamaniu społecznego tabu na temat zbrodni nazistowskich.

Węgrzy z bronią w ręku

6 czerwca zobaczymy film „Niepochowany” (reż. Marta Meszaros), który przypomina, jak wyglądała Europa Środkowo-Wschodnia za Żelazną Kurtyną w latach 50. Bohaterem filmu jest Imre Nagy. W 1956 roku, jako premier Węgier, stanął na czele Powstania Węgierskiego.

– Imre Nagy premier, dotąd „przykładny komunista”, stanął na czele antysowieckiego powstania jednocześnie zapowiadając wolne wybory i wycofanie się Węgier z Układu Warszawskiego. Powstanie Węgrów zostało krwawo stłumione przez Armię Czerwoną, a jego przywódcy, w tym Nagy, straceni. Nie był to koniec upokorzeń, bowiem do lat 60. jego ciało spoczywało pod śmietnikiem więziennym, a oficjalny pogrzeb odbył się dopiero w 1989 roku – mówi dr Bartosz Kuświk, historyk z IPN.

Po projekcji odbędzie się dyskusja, w której udział wezmą Marta Meszaros, reżyserka filmu, która osobiście znała Imre Nagy’a, Akos Engelmayer, który z bronią w ręku uczestniczył w węgierskim powstaniu w 1956 roku, oraz odtwórca roli Nagy’a – Jan Nowicki.

Groteska w odlewni stali

9 czerwca na przeglądzie będą królować ironia i groteska, ale temat jest poważny. Gościem specjalnym będzie Jiří Menzel, słynny czeski reżyser. Będzie można porozmawiać z nim o realiach życia i twórczości, a także o mechanizmach działania reżimu komunistycznego w byłej Czechosłowacji.

– Skala represji w okresie stalinowskim była ogromna: dwieście tysięcy osób wtrącono do więzień i obozów pracy, wykonano ponad dwieście wyroków śmierci. Dlatego Czesi wiązali tak wielkie nadzieje z przemianami lat 60., z „socjalizmem z ludzką twarzą”, gdy debiutowali Hrabal i Menzel. Ci dwaj twórcy genialnie sportretowali czechosłowacką rzeczywistość swoich czasów. Ich dzieła to musujący koktajl śmiechu i płaczu – mówi Aleksander Kaczorowski, znawca i tłumacz literatury czeskiej, który również weźmie udział w spotkaniu.

Aleksander Kaczorowski jest także autorem m.in. biografii Bohumila Hrabala „Hrabal. Słodka apokalipsa”. Jest to istotne dlatego, że przed spotkaniem odbędzie się projekcja filmu „Skowronki na uwięzi” (reż. Jiří Menzel), nakręconego na podstawie zbioru opowiadań Hrabala „Sprzedam dom, w którym już nie chcę mieszkać”. Pisarz przez pewien czas w ramach reedukacji musiał pracować w odlewni stali. W latach 50. podobny los spotkał wielu czechosłowackich intelektualistów i przedsiębiorców.

Międzynarodowy Przegląd Filmowy „Świat bez wolności potrwa od 3 do 11 czerwca 2016 r. we Wrocławiu. Wszystkie filmy i spotkania zaplanowano w kinie Nowe Horyzonty. Wstęp na wydarzenia jest bezpłatny.

(MKO)