W erze dynamicznego rozwoju technologii oraz wzrostu zapotrzebowania na bezpieczeństwo technologie dual-use stają się kluczem do skutecznego łączenia potrzeb cywilnych i wojskowych. Polski Fundusz Rozwoju (PFR) oraz Fundusz Diana to dwa kluczowe podmioty inwestujące i wspierające rozwój technologii dual-use w Polsce, które mają duże znaczenie w ochronie.

Technologie dual-use to takie, które mogą być używane zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych. Przykładami takich technologii są np. drony, satelity, pojazdy autonomiczne czy technologie medyczne. W erze nowoczesnych wyzwań związanych z bezpieczeństwem technologie dual-use stają się kluczowym narzędziem dla branży ochrony, umożliwiając skuteczne reagowanie na zmieniające się zagrożenia oraz podnosząc standardy ochrony na wyższy poziom.

Jak branża ochrony implementuje technologie dual-use?

– Technologie dual-use zyskują na znaczeniu w kontekście współczesnych wyzwań w zakresie ochrony i bezpieczeństwa – mówi Krzysztof Moszyński, Dyrektor ds. Rozwiązań Systemowych w Seris Konsalnet. – Dzięki możliwościom ich zastosowania w różnorodnych scenariuszach branża ochrony może skuteczniej reagować na zagrożenia w wymiarze cywilnym, a Służby Państwowe i wojsko w wymiarze militarnym.

Rozszerzeniem słów Krzysztofa Moszyńskiego niech będzie poniższa lista technologii podwójnego zastosowania, które znajdują zastosowanie w różnych obszarach ochrony, w tym także Obrony Cywilnej oraz ochrony i obrony obiektów np. infrastruktury krytycznej czy z kategorii istotnych dla bezpieczeństwa i gospodarki państwa:

• Monitorowanie i zapobieganie zagrożeniom biologicznym: zaawansowane technologie umożliwiają analizę mikroorganizmów w czasie rzeczywistym, co pozwala na szybkie wykrywanie potencjalnych zagrożeń biologicznych. Drony wyposażone w specjalistyczne sensory mogą zbierać próbki powietrza w miejscach potencjalnych epidemii, podczas gdy technologie medyczne dual-use mogą być wykorzystywane do szybkiego diagnozowania chorób w warunkach polowych.
• Szyfrowana łączność cyfrowa: w dobie cyberzagrożeń ochrona danych i komunikacji jest priorytetem. Technologie dual-use oferują zaawansowane rozwiązania w zakresie szyfrowania, umożliwiając bezpieczną wymianę informacji nawet w najbardziej wymagających warunkach, np. w miejscach katastrof.
• Operacje ratownicze w trudnych warunkach: dla Obrony Cywilnej drony i pojazdy autonomiczne dual-use stają się niezastąpione w operacjach ratowniczych, prowadzonych przez służby państwowe, w trudno dostępnych lub niebezpiecznych miejscach, takich jak tereny po trzęsieniach ziemi, pożarach czy powodziach. Ich zdolność do szybkiego dostarczania pomocy, medykamentów czy prowadzenia działań poszukiwawczych zwiększa szanse na uratowanie życia.
• Ochrona infrastruktury krytycznej: systemy wirtualnych strzelnic oraz inne technologie dual-use służą do szkolenia personelu odpowiedzialnego za ochronę ważnych obiektów, takich jak elektrownie, zapory czy obiekty rządowe. Symulacje oparte na rzeczywistości wirtualnej pozwalają na przygotowanie ochroniarzy do różnorodnych scenariuszy zagrożeń.
• Inteligentne systemy monitorowania: dzięki technologiom dual-use kamery i sensory mogą być wykorzystywane nie tylko do pasywnego monitorowania, ale także do aktywnego wykrywania zagrożeń. Dzięki zastosowaniu sztucznej inteligencji, takie systemy mogą automatycznie rozpoznawać niebezpieczne sytuacje, takie jak podejrzane zachowanie osób czy pojawienie się nieautoryzowanych pojazdów.
• Cyfrowe systemy kodowanej łączności i przesyłu danych, w tym z wykorzystaniem komunikacji satelitarnej zapewniają niezależność do zasięgów sieci GSM, dostępu do internetu i zapewniają szerokopasmową łączność
• Wsparcie dla ochrony: specjalistyczne technologie, takie jak transpondery satelitarne czy zaawansowane systemy komunikacyjne, umożliwiają pracownikom ochrony prowadzenie działań bez powiadamiania intruzów o swojej obecności.

NATO, Diana, IDA i PFR

Sponsoringiem i inkubacją projektów dual-use zajmuje się Fundusz Diana, działając pod egidą programu NATO Innovation Hub. Fundusz koncentruje się na wsparciu innowacyjnych projektów z obszaru kosmosu, cyberbezpieczeństwa, sztucznej inteligencji i innych dziedzin związanych z obronnością i bezpieczeństwem. Dzięki temu funduszowi innowatorzy mają dostęp do sieci mentorów, ekspertów oraz inwestorów, a także możliwość testowania swoich technologii w specjalistycznych centrach.

W pierwszej rundzie finansowania to polscy innowatorzy zgłosili najwięcej aplikacji do programu DIANA NATO spośród krajów UE. Łącznie zgłosiło się ponad 1200 podmiotów z różnych krajów, w tym 77 z Polski. Najwięcej zgłoszeń wpłynęło z USA – 215 aplikacji. Kolejno, 211 z Kanady i 182 z Wielkiej Brytanii. Polskie start-upy zajęły czwartą pozycję na świecie pod względem liczby zgłoszeń.

We wrześniu wystartował polski program akceleracyjny IDA. PFR, MON, PGZ Stocznia Wojskowa i partnerzy uruchomili program IDA dla innowacyjnych podmiotów zarejestrowanych w Polsce, które chcą współpracować z sektorem zbrojeniowym.

Regulacje prawne dotyczące technologii dual-use

Na poziomie krajowym obowiązuje ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. o kontroli obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa oraz dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (Dz.U. 2020 poz. 1088). Ustawa ta określa m.in.: podmioty i przedmioty podlegające kontroli, rodzaje zezwoleń i procedury ich wydawania, obowiązki informacyjne i sprawozdawcze podmiotów, sankcje za naruszenie przepisów.

Na poziomie unijnym, obowiązuje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania (Dz.U. L 206 z 11.06.2021 r. s. 1). Rozporządzenie to m.in.: aktualizuje definicje i zakres produktów podwójnego zastosowania, wprowadza nowe kategorie kontroli, np. dotyczące cyberprzestrzeni lub praw człowieka, ustanawia unijną elektroniczną platformę wydawania zezwoleń, poprawia przejrzystość i koordynację między państwami członkowskimi a Komisją, umożliwia podejmowanie działań na szczeblu wielostronnym i dwustronnym.