Kwota odprowadzona przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w marcu 2019 r. była wyższa o 106 mln zł w porównaniu z marcem 2016 r. W tym roku ponad 30 tysięcy pracodawców wpłaciło na PFRON 400 mln złotych. Warto wiedzieć, w jaki sposób powstaje ten koszt i od czego zależy jego wysokość. Dzięki temu przedsiębiorca może efektywnie nim zarządzać.

Zgodnie z ustawą z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, każdy pracodawca, zatrudniający co najmniej 25 osób oraz niespełniający warunku zatrudnienia 6 proc. osób z niepełnosprawnością w przeliczeniu na pełen etat, jest zobligowany do comiesięcznych wpłat na PFRON.

Wysokość tego zobowiązania jest wyliczana na podstawie następujących składowych:

• wielkości aktualnego zatrudnienia,
• liczby zatrudnionych osób z niepełnosprawnością,
• wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Przykładowo, gdy pracodawca zatrudnia 100 osób w przeliczeniu na pełen etat i chciałby być zwolniony z wpłat na PFRON, powinien zrekrutować 6 osób z niepełnosprawnością. Jeśli nie spełnia tego warunku, kwota, jaką odprowadzi do Funduszu, odpowiada 40,65 proc. przeciętego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, pomnożonej przez liczbę etatów brakujących do spełnienia warunku progowego. Według danych z lipca 2019 r., za każdy brakujący etat dla osoby z niepełnosprawnością pracodawca musi zapłacić 2 012,56 zł.

Bagatelizowany koszt

Wiele firm, zwłaszcza tych z dynamicznie zmieniającą się wielkością zatrudnienia, często nie jest świadomych, że ich zobowiązania z tytułu PFRON mogą znacząco się zwiększać. Kosztem tym najczęściej zarządza zespół kadr, który jest najlepiej poinformowany o wielkości zatrudnienia, czyli o podstawowym współczynniku do obliczania kwoty należnej dla PFRON. Co więcej, obowiązkowe wpłaty kierowane do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych nie są kosztem podatkowym, co również wpływa na jego bagatelizowanie przez przedsiębiorców.

Takie podejście pracodawców potwierdzają statystyki. Wysokość wygenerowanych oszczędności z tytułu wpłat do PFRON przez ostatnie trzy lata niemal nie uległa zmianie. W marcu 2016 r. 6 743 pracodawców skorzystało z możliwości obniżenia wpłat, co dało im łącznie niecałe 64 mln zł oszczędności. Natomiast trzy lata później taki wniosek złożyło 608 pracodawców więcej, dzięki czemu obniżyli wpłaty do PFRON o 62,5 mln zł. Dane te odzwierciedlają również niekorzystne dla pracodawców zmiany, jakie dotyczyły możliwości skorzystania z ulg na wpłaty do PFRON w ostatnim czasie. W lipcu 2016 r. wysokość możliwego obniżenia zobowiązań spadła z 80 do 50 proc., natomiast w październiku 2018 r. maksymalna wysokość ulgi przyznawanej przez Zakłady Pracy Chronionej zmniejszyła się z 80 do 50 proc.

– Ciekawie przedstawia się sytuacja w różnych jednostkach budżetowych (np. państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, uczelnie, szkoły), które dość dobrze radzą sobie z zarządzaniem kosztami PFRON. W okresie od marca 2016 r. do marca 2018 r. nastąpił 16-procentowy wzrost liczby składanych wniosków oraz 24-procentowy wzrost wysokości odliczeń wśród tych jednostek – zauważa Rafał Pniewski, Konsultant w Dziale Kosztów PFRON w Ayming Polska.

Obniżanie zobowiązań

Oczywistym sposobem na uniknięcie comiesięcznej wpłaty na PFRON jest zatrudnienie osób z niepełnosprawnością. Jednak aktualna sytuacja na rynku pracy oraz skomplikowany system przyznawania orzeczeń o niepełnosprawności nie ułatwiają zadania pracodawcom. Przedsiębiorstwa poszukujące pracowników z unikalnymi kompetencjami i doświadczeniem dodatkowo z orzeczeniem o niepełnosprawności, nierzadko nie znajdują odpowiednich kandydatów.

W lepszej sytuacji znajdują się duże firmy, które rekrutują osoby z różnym doświadczeniem i wiedzą na różnorodne stanowiska. Jednak w ich przypadku pojawia się wyzwanie związane z koniecznością zatrudnienia znacznej liczby pracowników z niepełnosprawnością. Dla przykładu, przedsiębiorca zatrudniający 500 osób, musiałby utworzyć 30 pełnych etatów dla pracowników z niepełnosprawnością, aby całkowicie zaprzestać wpłat na PFRON.

Dofinansowanie do wynagrodzenia

Zatrudnienie kandydatów z niepełnosprawnością pozwala nie tylko na obniżenie zobowiązań z tytułu wpłat do PFRON, ale daje też możliwość starania się o dodatkowe dofinansowanie do wynagrodzenia dla tych pracowników. W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 25 osób, warunkiem jest jednak to, aby wskaźnik zatrudnienia osób z orzeczeniem o niepełnosprawności osiągnął wartość równą lub wyższą 6 proc. To zastrzeżenie nie dotyczy firm zatrudniających do 25 pracowników.

Pracodawca, który chciałby otrzymać dofinansowanie do wynagrodzenia osoby z niepełnosprawnością, musi spełniać również szereg warunków. Przede wszystkim pracownik musi posiadać aktualne orzeczenie o niepełnosprawności oraz zostać zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę. Ważne jest również wykazanie efektu zachęty na każdego pracownika zatrudnionego jako osoba z niepełnosprawnością po 1 stycznia 2009 r. Dofinansowanie nie obejmuje osób zatrudnionych na umowę cywilnoprawną oraz z prawem do emerytury, które posiadają lekki lub umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Po spełnieniu warunków do otrzymania dofinansowania dla swoich pracowników, pracodawca jest zobowiązany zarejestrować się w PFRON. Następnie powinien co miesiąc składać wniosek o dofinansowanie z Funduszu na formularzu WN-D. Informacje dodatkowe odnośnie wysokości wynagrodzenia, zatrudnienia oraz stopnia niepełnosprawności należy uzupełniać na formularzu INF-D-P. Oba wnioski można złożyć w formie elektronicznej, zaś obowiązujący termin to 25. dzień każdego miesiąca.

Maksymalne kwoty dofinansowania do wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością

Stopień niepełnosprawności – maksymalna kwota dofinansowania:

• lekki – 450 zł
• umiarkowany – 1125 zł
• znaczny – 1800 zł

Współpraca z zakładami pracy chronionej

Zatrudnianie osób z niepełnosprawnością to nie jedyny sposób obniżenia kosztów wpłat na PFRON. Ustawa z dnia 27.08.1997 r. wskazuje na możliwość zmniejszenie zobowiązań o maksymalnie 50 proc. dzięki współpracy z podmiotami zatrudniającymi osoby z niepełnosprawnością. Są nimi głównie organizacje ze statusem zakładu pracy chronionej. Podmioty te utrzymują bardzo wysoki współczynnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością, dzięki czemu mają możliwość udzielania tzw. ulg do wpłat na PFRON. Wielu przedsiębiorcom brakuje wiedzy i doświadczenia umożliwiających podjęcie współpracy z takimi firmami, przez co tracą szansę na wygenerowanie oszczędności w swoich zobowiązaniach na PFRON.

Pracodawca może sam ubiegać się o status Zakładu Pracy Chronionej, jednak wówczas musi spełnić kilka wymogów formalnych. Przede wszystkim należy prowadzić działalność gospodarczą minimum 12 miesięcy, zatrudniać co najmniej 25 pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy, utrzymywać odpowiedni wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością przez okres minimum 6 miesięcy oraz dostosować stanowiska pracy do specyficznych potrzeb pracowników.

– Do samodzielnego zarządzania kosztami PFRON potrzebny jest interdyscyplinarny zespół, złożony nie tylko z pracowników działów księgowych i kadrowych, ale też ze specjalistów od zakupów i sprzedaży. W wielu organizacjach brak łączenia kompetencji i wiedzy tych osób uniemożliwia lepsze zrozumienie specyfiki wpłat na PFRON, a tym samym znalezienie sposobów na obniżenie swoich zobowiązań – konkluduje Rafał Pniewski, Konsultant w Dziale Kosztów PFRON w Ayming Polska.

MaJa